خواص تخم کتان که گهگاه به آن تخم بزرک هم می‌گویند، بسيار زياد است. منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منگنز، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا ۳ است.
این تخم، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید. تخم کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی اکسیدان، و فیبر است.
تحقیقات اخیر یافته‌اند که این تخم می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی نیز موثر باشد.
پادشاه شارلمانی در قرن هشتم، شدیدا به مزایای سلامتی تخم کتان ایمان داشت، بدین جهت تمایل داشت افراد وفادار به وی از این تخم مصرف کنند. و به جهت اینکه از این موضوع اطمینان پیدا کند، قانونی در این مورد تصویب کرده بود!
نام لاتین و علمی درخت کتان، Linum usitatissimum، به معنی «مفیدترین» است.
این مقاله، بخشی از سلسله مقالاتی است که در مورد فواید خوراکی‌های محبوب درباره‌ی سلامتی می‌گویند. و شامل مشخصات تغذیه‌ای تخم کتان، خواص درمانی مربط با خوردنش، و البته عوارض جانبی این تخم می‌باشد.
برای اینکه از حداکثر فواید تخم کتان بهره مند شوید، باید آنرا بصورت آسیاب شده بخرید، و یا حداقل قبل از مصرف، آسیابشان کنید. چرا که تخم کامل، ممکن است بدون اینکه هضم شود، از طریق دستگاه گوارش دفع شود.
مشخصات تغذیه‌ای تخم کتان
دو نوع اصلی تخم کتان وجود دارد، تخم کتان طلایی و تخم کتان قهوه‌ای. مشخصات تغذیه‌ایشان خیلی شبیه هم است، و هر دوشان هم به اندازه‌ی هم حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند.
انجمن تغذیه‌ی آمریکا بر اهمیت این ماده‌ی غذایی مورد غفلت واقع شده تاکید دارد. این انجمن بیان کرده که تخم کتان نه تنها منبعی عالی برای ۲ اسید چرب مورد نیاز سلامت بدن است (یعنی اسید لینولئیک و اسید آلفا لینولنیک)، بلکه منبعی سرشار از فیبر و مواد مغذی و ویتامین‌ها نیز به شمار می‌رود.
تخم کتان کلسترول و سدیم بسیار کمی هم دارد.
ارزش غذایی تخم کتان در هر ۲۰ گرم (یا ۲ قاشق غذاخوری):
| انرژی – ۵۴.۷ کیلوکالری (مقدار روزانه = ۳%) | کربوهیدرات – ۳.۰گرم ( مقدار روزانه = ۱%) |
| قند – ۰.۲گرم | فیبر غذایی – ۲.۸گرم ( مقدار روزانه = ۱۱%) |
| چربی – ۴.۳گرم ( مقدار روزانه = ۷%) | چربی اشباع- ۰.۴گرم ( مقدار روزانه = ۲%) |
| چربی اشباع نشده – ۰.۸گرم | چربی غیر اشباع- ۲.۹گرم |
| پروتئین – ۱.۹گرم ( مقدار روزانه = ۴%) | تیامین (ویتامین B1) – ۰.۲میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱۱%) |
| ریبوفلاوین ۰.۰میلیگرم | نیاسین (ویتامین B3) – ۰.۳میلیگرم ( مقدار روزانه = ۲%) |
| اسید پانتوتنیک (B5) – ۰.۱میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱%) | ویتامین B6 – 0.0میلیگرم |
| فولات – ۸.۹میکروگرم ( مقدار روزانه = ۲%) | ویتامین C – 0.1میلیگرم ( مقدار روزانه = ۰%) |
| کلسیم – ۲۶.۱میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%) | آهن – ۰.۶میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%) |
| منیزیم – ۴۰.۲میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱۰%) | فسفر – ۶۵.۸میلیگرم ( مقدار روزانه = ۷%) |
| پتاسیم – ۸۳.۳میلیگرم ( مقدار روزانه = ۲%) | زینک – ۰.۴میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%) |
تخم کتان سرشار از این‌هاست:
لیگنان
لیگنان، یکی از کلاس‌های عمده‌ی فیتواستروژن هاست. ترکیباتی شیمیایی مشابه استروژن و دارای خواص آنتی اکسیدانی است، که می‌تواند با رادیکال‌های آزاد بدنتان مقابله کند. تخم کتان یکی از بهترین منابع لیگنان است (۰.۳ تا گرم در هر ۱۰۰ گرم).
در تحقیقی در ژورنال Critical Reviews، به این نتیجه رسیده‌اند که برنامه‌های غذایی حاوی لیگنان، می‌توانند برای سلامتی بسیار پر فایده باشند، مخصوصا اگر یک عمر به این برنامه غذایی چسبیده باشید.
فیبر
تخم کتان سرشار از فیبر محلول (قابل حل در آب) و فیبر غیر محلول (غیر قابل حل در آب) است. به گفته‌ی مایو کلینیک، فیبر محلول، در آب حل شده و ماده‌ی ژل مانندی می‌سازد که به کاهش کلسترول و قند خون کمک خواهد کرد.
در حالیکه فیبر غیر محلول، در سیستم گوارش شما حمل شده و باعث خواهد شد تا چیزها در دستگاه گوارش شما به سرعت حرکت کنند. بدین ترتیب گوارشتان روان خواهد بود.
اسیدهای چرب امگا-۳
این چربی، جزو چربی‌های خوب بوده و بسیار هم برای قلب مفید است. این اسیدهای ضروری برای بدن، قابل تولید برای بدن نیست و تنها از طریق مواد غذایی برای بدن تامین خواهد شد.
خواص تخم کتان
خواص درمانی و پر فایده‌ی مصرف تخم کتان، هنوز بطور کامل شناخته نشده است، حتی بسیاری از فوایدی که در حال حاضر درباره‌ی تخم کتان ادعا می‌شود، فاقد اعتبار علمی است. با اینحال تحقیقات جدید، نشان می‌دهند که تخم کتان می‌تواند آن خوراکی اعجاب انگیزی که خیلی‌ها ادعا می‌کنند باشد.
خواص تخم کتان برای سلامتی از این قرار است:
تخم کتان و حفاظت در برابر سرطان:
مصرف تخم کتان، ممکن است از شما در برابر سرطان سینه، پروستات و روده محافظت کند. تصور می‌شود که تخم کتان، بخاطر اینکه حاوی امگا-۳ است، مانع چسبیدن سلول‌های بدخیم به دیگر سلول‌ها شده، و بدین ترتیب از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند.
بعلاوه، لیگنان نیز خاصیت ضد رگ زایی داشته و از رشد تومورها بواسطه‌ی تشکیل عروق خونی، جلوگیری می‌کند. یک تحقیق آمریکایی که در سی و چهارمین نشست سالیانه‌ی انجمن سرطانشناسی بالینی آمریکا طرح گردید، روشن کرد که مصرف تخم کتان می‌تواند از رشد تومور سرطان پروستات جلوگیری نماید.
دکتر وندی دیمارک وانفرید، سرپرست این تحقیق می‌گوید که تیم ما، از اینکه تخم کتان تاثیری محافظتی بر سرطان پروستات گذاشت، شگفت زده شد.
تخم کتان و کاهش کلسترول
محققان مرکز تحقیقات سلامت و تغذیه‌ی دانشگاه ایالتی آیووا، دریافتند که سطح کلسترول در میان مردمانی که در برنامه‌ی غذایی‌شان تخم کتان وجود دارد، پایین‌تر است. سوزان هندریچ، سرپرست این تحقیق، می‌گوید: مردمانی که نمی‌توانند چیزی شبیه به Lipitor مصرف کنند، تخم کتان می‌تواند قسمتی از فواید کاهش کلسترول چنین داروهایی را برایتان تامین کند.
تخم کتان و پیشگیری از گر گرفتگی
تحقیقی که در مجله‌ی انجمن انکولوژی به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد که مصرف یک برنامه‌ی غذایی حاوی تخم کتان، می‌تواند احتمال ابتلا به گر گرفتگی در دوران یائسگی زنان را کاهش دهد.
دکتر پرودی نتیجه گیری می‌کند که: نه تنها بنظر می‌رسد که تخم کتان در کاهش احتمال ابتلا به گر گرفتگی مفید است، بلکه فوایدی برای روان مصرف کننده هم دارد.
تخم کتان و بهبود سطح قند خون
بر اساس تحقیقات منتشر شده در مجله‌ی Nutrition Research، شواهد بسیاری نشان داده است که مصرف تخم کتان بصورت روزانه، قند خون را در مردان و زنان چاقی که پیش دیابت دارند، تحت کنترل در خواهد آورد.
تخم کتان و حفاظت در برابر اشعه‌ها
محققان دانشکده‌ی پزشکی پرلمن دانشگاه پنسیلوانیا، نشان داده‌اند يکی از خواص تخم کتان، محافظت از پوست شما نیز در برابر اشعه‌ها است.
این محققان به این نتیجه رسیده‌اند که تخم کتان از آنجایی که آنتی اکسیدانی قوی است، و خواص ضد التهابی شناخته شده‌ای هم دارد می‌تواند بخوبی در برابر اشعه‌ها از بدن شما حفاظت نماید.
عوارض تخم کتان
با وجود اینکه تحقیقات در مورد مصرف تخم کتان در دوران بارداری، کمیاب است، خانم‌های باردار همیشه باید جانب احتیاط را رعایت کنند، و از آنجایی که تخم کتان خواص شبه استروژنی دارد، از مصرف آن دوری کنند.
علاوه بر این به اعتقاد مرکز پزشکی دانشگاه مریلند افرادی که به انسداد روده مبتلا هستند هم باید از تخم کتان دوری کنند، چرا که سرشار از فیبر است.
عوارض جانبی مصرف تخم کتان:
- نفخ
- درد معده
- حالت تهوع
- یبوست
- اسهال
